Je kruidenbereiding maken, vraagt één belangrijk punt van aandacht: “HYGIËNE“. Welke planten je wil verwerken in je bereiding, is afhankelijk waarvoor je het wil gebruiken. Ook het plantendeel is van belang naar de werking toe.

Werken met gedroogde plantendelen zal gemakkelijker zijn dan werken met verse plantendelen. Verse plantendelen bevatten immers water. Zo zal een tinctuur startend van 40% als eindproduct een lager alcoholgehalte hebben door het extra water in je plantendeel. Ook moet je rekening houden met water in olie maceraten bij het gebruik van verse planten.

Wil je je planten ook gebruiken in de winter of heb je er teveel dan kan je ze altijd oogsten, drogen en bewaren om later te verwerken.

Vers plantenmateriaal versus gedroogd plantenmateriaal

Mijn voorkeur gaat uit naar vers plantenmateriaal maar natuurlijk is dit niet het hele jaar door beschikbaar. Ook planten die niet van hier zijn, kan je maar moeilijk vers gebruiken. Maar hoe zit het dan met de verhoudingen tussen deze twee als je ze wil verwerken?

Stel je hebt 100 gram vers plantenmateriaal nodig maar dit is niet meer beschikbaar. Dan ga je met gedroogd plantenmateriaal werken. Het water uit dit gedroogd plantenmateriaal is verdampt waardoor het dus ook automatisch minder weegt. Gebruik dan de helft van je vers plantenmateriaal. In dit geval 50 gram gedroogd plantenmateriaal.

Dosering

Men is planten kunnen gaan doseren dankzij laboratorium technieken en vele onderzoeken. De aangewezen dagelijkse doseringen worden vaak uitgedrukt in planten equivalent. Een bepaald aantal gram planten equivalent is nodig om tot een werkzaam resultaat te komen.

Natuurlijk is het ook belangrijk om te kijken naar het gebruikte deel, de standplaats, oogst tijdstip, … Kortweg de standaardisatie. Je wil natuurlijk dat de aantoonbare werkzame stoffen samen met alle andere stoffen in je plant voldoende aanwezig zijn.

Voorbeeld:

Als je een tinctuur maakt met een 1 : 5 verhouding dan zal je meer druppels moeten gebruiken per dag dan wanneer je een 1 : 2 verhouding maakt. Simpelweg te verklaren omdat je bij een 1 : 5 verhouding je planten equivalent 5 maal verdunt en bij een 1 : 2 verhouding slechts 2 maal verdunt.

Toepassing:

Bij een 1 : 5 verhouding met een planten equivalent van 2 gram:

• 2 gram x 5 = 10 gram
  • 1 gram tinctuur zijn ongeveer 20 druppels
    • dus moet je 10 gram x 20 druppels doen en dan krijg je 200 druppels verspreid te nemen gedurende de dag

Bij een 1 : 2 verhouding met een planten equivalent van 2 gram

• 2 gram x 2 = 4 gram
  • 1 gram tinctuur zijn ongeveer 20 druppels
    • dus moet je 4 gram x 20 druppels doen en dan krijg je 80 druppels verspreid te nemen gedurende de dag

Zoals je zelf kan zien is er een groot verschil tussen het aantal druppels per dag dat je moet innemen. Hoewel beide verhoudingen de aangewezen dagelijkse dosering van 2 gram planten equivalent bevatten. De verhouding is meestal afhankelijk van je gebruikte deel en of je het volledig onder je alcohol kan zetten.

Deze berekening kan je op diverse verwerkingsvormen toepassen.

Verwerkingsvormen

Hieronder ga ik een aantal verwerkingsvormen toelichten maar de keuze van je verwerkingsvorm is vooral afhankelijk van de inhoudsstoffen die je wil extraheren.

Stoffen die polair (wateroplosbaar) zijn, zullen beter oplossen in infusen, tincturen, siropen of azijnen.

Stoffen die apolair (vetoplosbaar) zijn, zullen uiteraard beter oplossen in oliën of tincturen. Ook het alcoholgehalte is belangrijk.

Kruidenbereiding: infuus versus thee

In de volksmond wordt er altijd het woord thee gebruikt maar eigenlijk is alleen de Chinese theeplant “Camellia sinensis” de naam waardig. Al de rest van waterige aftreksels noemt men infusen.

Gebruik je een infuus voor je bereiding van een cosmetica dan neem je altijd gedestilleerd of gedemineraliseerd water. Wanneer je een infuus zet omdat je dit lekker vindt om dagelijks te drinken dan gebruik je flessen water of kraantjes water.

Gebruik je hardere plantendelen zoals wortel of schors dan spreek je van een decoct vermits dit 10 tot 15 minuten mee zal koken.

Stappenplan voor dagelijks gebruik

Infuus voor zachte delen:

• laat water koken
• laat het even afkoelen tot zo’n 80°C
• overgiet nu de plantendelen
• dek af met een deksel en laat ongeveer een 10 tot 15 minuten trekken (dit mag ook langer zijn)
• zeven en nu genieten van je heerlijk kopje infuus

Decoct voor harde delen:

• leg je wortels of schors in je water
• laat alles zo’n 10 tot 15 minuten zachtjes koken
• laat het geheel even rusten
• zeven en genieten van je kopje

Stappenplan voor cosmetica

• ontsmetten van je materialen
• weeg eerst je gedestilleerd of gedemineraliseerd water af
• verwarm dit tot het kookpunt
• weeg je plantendelen af en voeg ze bij het verwarmde water (versnijd altijd je plantendelen in kleine stukken)
• dek af en laat ongeveer een 10 tot 15 minuten trekken (dit mag ook langer zijn)
• regelmatig roeren om je werkzame stoffen over te brengen in je infuus
• zeven en onmiddellijk gebruiken in je cosmetische bereiding

Kruidenbereiding: tinctuur (alcolatuur)

Een tinctuur is een geconcentreerd houdbaar mengsel van alcohol, gedestilleerd water en plantendelen. Meestal vertrekt men vanuit vers (of gedroogd) plantenmateriaal. Minimum 20% alcohol zorgt al voor bewaring van 1 tot 2 jaar.

Het alcoholgehalte wordt bepaald aan de hand van de inhoudsstoffen. Hoe apolairder een stof des te meer alcohol percentage heb je nodig. Des te polairder een stof des te lager het alcohol percentage zal zijn.

Stappenplan

• ontsmetten van materialen
• doe je plantendelen in een bokaal (versnijd altijd je plantendelen in kleine stukken, het gebruik van een blender is ideaal)
• overgiet met alcohol (jenever, wodka, gin, alcohol 96% en gedestilleerd water) en zorg dat het plantenmateriaal volledig onder staat
• 4 tot 6 weken laten macereren
• elke dag 1 tot 2 maal schudden om je werkzame stoffen over te brengen in je tinctuur
• na 4 tot 6 weken uitpersen en zeven
• bewaren in kleine, donkere en volledig gevulde flesjes
• voorzien van een etiket met naam en datum
• koel en donker bewaren

Te lange bewaring geeft altijd verlies van je inhoudsstoffen: maak dus best niet te veel.

Kruidenbereiding: kruidenolie (olie maceraat)

Dit zal wel een bekend gegeven zijn want wie kent niet die geurende knoflookolie, citroenolie en nog zoveel meer dat op culinair niveau gebruikt wordt. Maar je kan ook olie maceraten maken om te masseren of later te verwerken in je cosmetica.

Uiteraard spreekt het voor zich dat je een plantaardige olie gebruikt die koudgeperst is. De keuze van je plantaardige olie is bij een cosmetische bereiding afhankelijk van het te behandelen symptoom.

Er zijn 2 verwerkingsvormen: de koude maceratie en de warme maceratie.

Stappenplan koude maceratie

• ontsmetten van materialen
• doe de plantendelen in een bokaal (versnijd altijd je plantendelen in kleine stukken, het gebruik van een blender is ideaal)
• overgiet met olie (de keuze van de olie wordt vaak bepaald aan de keuze waarvoor je het later zal gebruiken) en zorg dat het plantenmateriaal volledig onder staat
• 4 tot 6 weken laten macereren op kamertemperatuur
• elke dag 1 tot 2 maal schudden om je werkzame stoffen over te brengen in je olie maceraat
• na 4 tot 6 weken uitpersen en zeven
• bewaren in kleine, donkere, volledig gevulde flesjes
• voorzien van een etiket met naam en datum
• koel en donker bewaren

Te lange bewaring geeft altijd verlies van je inhoudsstoffen: maak dus best niet te veel.

Stappenplan warme maceratie

• ontsmetten van materialen
• doe de plantendelen in een bokaal (versnijd altijd je plantendelen in kleine stukken, het gebruik van een blender is ideaal)
• overgiet met olie (de keuze van de olie wordt vaak bepaald aan de keuze waarvoor je het later zal gebruiken) en zorg dat het plantenmateriaal volledig onder staat
• verwarm ongeveer 2 tot 4 uur au bain marie, het maceraat mag niet warmer worden dan 40°C (zeker niet koken!)
• laat je maceraat nog minstens 2 tot 4 uur rusten (dit mag ook nog een aantal dagen zijn) en vergeet niet te schudden om je werkzame stoffen over te brengen in je olie
• uitpersen en zeven
• bewaren in kleine, donkere, volledig gevulde flesjes
• voorzien van een etiket met naam en datum
• koel en donker bewaren

Te lange bewaring geeft altijd verlies van je inhoudsstoffen: maak dus best niet te veel.

Sommige oliën bewaren langer en sommige worden snel ranzig: hou hier zeker rekening mee!

In principe kan een goede kruidenolie 1 jaar bewaard worden maar olie stelt op zich een zuurstofarme (anaerobe) omgeving voor. Dit is een ideaal milieu voor besmetting door anaerobe bacteriën voornamelijk de “Clostridium botulinum” die zelfs na filtering toch aanwezig kan blijven. Deze bacterie produceert het toxine “botuline”, één van de giftigste stoffen op aarde. Visuele controle moet dus elke keer gebeuren bij het gebruik van je olie!

Kruidenbereiding: kruidenazijn

Meestal ga je een kruidenazijn culinair gebruiken maar het kan ook ingezet worden als een huidverzorgingsproduct. Mensen voor wie tincturen ongeschikt zijn, kunnen deze vervangen door een kruidenazijn.

Stappenplan

• ontsmetten van materialen
• doe de plantendelen in een bokaal (versnijd altijd je plantendelen in kleine stukken, het gebruik van een blender is ideaal)
• overgiet met azijn en zorg dat het plantenmateriaal volledig onder staat
• 4 tot 6 weken laten macereren op kamertemperatuur (je kan het ook maanden laten macereren)
• elke dag 1 tot 2 maal schudden om je werkzame stoffen over te brengen in de azijn
• na 4 tot 6 weken uitpersen en zeven
• bewaren in kleine, donkere, volledig gevulde flesjes
• voorzien van een etiket met naam en datum
• koel en donker bewaren

Te lange bewaring geeft altijd verlies van je inhoudsstoffen: maak dus best niet te veel.

Kruidenazijn bevat een lage pH-waarde en een aerobe (zuurstofrijke) omgeving waardoor er minder risico op bacteriële groei is. Maar schimmelgroei wordt niet tegen gehouden door de zure omgeving: hou hier dus ook rekening mee en voor telkens een visuele controle uit!

Kruidenbereiding: kruidensiropen

Siropen zijn waterige oplossingen hou dus rekening met de polaire en apolaire eigenschappen van de inhoudsstoffen. Het zijn stroperige dranken die goed blijven kleven wat hun werking ter hoogte van de keel ideaal maakt. Door het hoge suikergehalte verdoezelen ze ook vaak minder aangename smaken.

Stappenplan

• bereidt een infuus, een decoct of laat de vruchten koken zodat het sap er uit kan komen
• het infuus, het decoct of de vruchten ga je uitpersen en zeven
• verwarm het bekomen extract en voeg het dubbele aan suiker (of honing) toe
• verwarm tot alle suiker is opgelost: niet laten koken!
• laat de siroop afkoelen en bewaar in kleine, donkere, volledig gevulde flesjes
• voorzien van een etiket met naam en datum
• koel en donker bewaren

Je kan hier eventueel ook nog een zelfgemaakte tinctuur aan toevoegen.

Te lange bewaring geeft altijd verlies van je inhoudsstoffen: maak dus best niet te veel.

Honing versus suiker om je siroop te maken

Honing staat bekend om zijn antibacteriële en antivirale werking al van in de oudheid. Het is een product dat je eigenlijk standaard in huis zou moeten hebben. Wil je honing van goede kwaliteit ga dan zeker langs bij een imker.

Een gouden tip: enkel acacia- en dennenhoning zijn vloeibare honingsoorten. Al de rest versuikerd maar dit doet niks aan de werking van de enzymen en de antibiotische stoffen in je honing.

Koop je in de winkel of elders honing die na maanden niet begint te versuikeren dan kan je er zeker van zijn dat deze een verhitting hebben ondergaan wat ten koste gaat van de werking van je honing. Het enige wat je hiermee nog kan doen, is het gebruiken als suiker vervanger.

Wil je een kruidenbereiding maken maar je hebt nog vragen over verhoudingen of andere zaken mag je die altijd stellen. Ik help je met plezier verder 🙂