Zwarte bessen (Ribes nigrum) zijn in de volksmond beter gekend als cassis of zwarte aalbessen. Deze bessen zijn dus familie van de rode en witte aalbessen maar qua voedingswaarde en op therapeutisch vlak verslaan ze met gemak de andere bessen soorten.

Het gebruikte deel en de belangrijkste inhoudsstoffen

Niet alleen de bessen zijn bijzonder waardevol maar ook in de bladeren, knoppen en zaden zitten uitstekende stofjes die je lichaam helpen bij allerlei aandoeningen.

De belangrijkste inhoudsstoffen in de bladeren en knoppen

• Flavonoïden
• proanthocyanen
• fenolzuren
• tanninen
• organische zuren
• vitamine C
• etherische olie
• kaliumzouten

De belangrijkste inhoudsstoffen in de zwarte bessen

• Vitaminen
  • vitamine C (200 mg/100 gram)
  • bètacaroteen, luteïne en zeaxanthine
• flavonoïden
• anthocyanen
• tanninen
• organische zuren
  • bevat ook salicylzuur
• mineralen
  • mangaan / …

De belangrijkste inhoudsstoffen in de zaden van de zwarte bessen

• gamma-linoleenzuur (GLA = omega-6-vetzuur)
• alfa-linoleenzuur (ALA = omega-3-vetzuur)
• andere vetzuren
  • linolzuur (LA)
  • mono-onverzadigde vetzuren
  • verzadigde vetzuren

Waarvoor gebruik je de bladeren van de zwarte bessen?

De bladeren stimuleren de nieren om meer urine te maken en hebben daarom een diuretische werking. Hierdoor kan je ze dus ook inzetten bij een voorjaarskuur. Een voorjaarskuur reinigt je lichaam en maakt je bloed weer zuiver. Door het reinigen, verwijder je alle toxische stoffen die in je lichaam zijn opgeslagen.

De nieren vormen samen met je urinewegen een zeer belangrijk filtersysteem voor je bloed waaruit ongewenste stoffen worden verwijderd. Het is een ingewikkeld proces van filtratie (filteren), terugresorptie (heropname van bruikbare stoffen) en secretie (afgifte door urineren). Je kan een voorjaarskuur daarom misschien beter omschrijven als ontgiften.

Ontgiften van je lichaam heeft als doel xenobiotica en afvalstoffen van je stofwisseling onschadelijk te maken en ook te verwijderen. Door het verwijderen van deze afvalstoffen en xenobiotica gaan we ons lichaam weer gezond maken. Sommige ziekten, allergieën, chronische aandoeningen, verandering in ons DNA, … kunnen zelfs ontstaan door de ophoping van deze stoffen in onze cellen.

Het blad van de zwarte bes stimuleert je nieren om meer urine te maken en het vocht af te drijven waardoor je ook meteen je bloed zuivert. Maar in tegenstelling tot geneesmiddelen die veel verlies van kalium geven, wordt dit bij het zwarte bessen blad gecompenceerd doordat er kaliumzouten in het blad aanwezig zijn. Bovendien bevat deze plant ook nog eens antioxidanten zoals flavonoïden, vitamine C en proanthocyanen waardoor je een dubbel effect krijgt en je lichaam gezond blijft.

Te gebruiken bij:

• ophopen van vocht (oedeem)
• jicht
• voorkomen van nierstenen, niergruis en blaasstenen
• te hoog urinezuur gehalte
• urineweg- of blaasontsteking en/of infecties

Verwerkingsvormen

De dagdosis bevat 6 tot 12 gram bladeren. Dit kan je best verdelen tot 2 à 4 gram per tas van 150 à 200 ml en dit 3 maal per dag drinken.

Je kan van deze bladeren ook een infuus en tinctuur maken om te verwerken in een crème.

Door de diuretische en ontsteking remmende werking op je gewrichten kan je een infuus en/of tinctuur ook inzetten bij allerlei ontstekingen van het bewegingsstelsel zoals verder reeds beschreven wordt in het knoppen glycerinemaceraat.

Waarschuwingen

Vermits het zwarte bessen blad vocht afdrijft via de nieren moet je tenminste 2 liter vocht per dag drinken. Maar hou ook nog met andere zaken rekening:

• door de diuretische werking dienen nier-, bloeddruk- en hartpatiënten hierbij rekening te houden en best ook even een arts raadplegen. En hou er ook rekening mee dat er een interactie is met geneesmiddelen die deze personen nemen
• kinderen onder de 7 jaar moeten middelen die de nieren stimuleren vermijden vermits hun nieren nog niet volgroeid zijn
• best niet gebruiken tijdens de zwangerschap of bij borstvoeding

Waarvoor gebruik je de knoppen van de zwarte bessen?

De knoppen worden gebruikt in een knoppen glycerinemaceraat, dit wordt ook gemmotherapie genoemd. Gemmotherapie is ook een tak binnen de fytotherapie waar men enkel de jonge knoppen (en/of scheuten) van een plant gebruikt. Deze worden dan geëxtraheerd in glycerine. Glycerine is hier de draagstof net zoals bij een tinctuur de alcohol een draagstof is, bij een olie maceraat de olie de draagstof is of bij een infuus het water de draagstof is.

Gemmotherapie is heel werkzaam omdat de jonge knoppen (en/of scheuten) nog alle krachten (lees als inhoudsstoffen) van de plant in zich hebben. Gemmotherapie wordt vooral inwendig gebruikt maar natuurlijk kan je het ook uitwendig inzetten.

Het glycerinemaceraat van de zwarte bessen heeft een bijnierschors stimulerende werking. Dit komt omdat het stofjes bevat die een adrenocorticotroop hormoonachtige werking bezitten, of kortweg ACTH. Zoals de naam al doet vermoeden behoort het tot de groep van corticosteroïden, meer bepaald de gluco-corticoïden. Deze onderdrukken onder meer ontstekingen, overgevoeligheidsreacties en infecties en wordt vooral ingezet bij:

• ontstekingen van het voortbewegingsapparaat (gewrichten, pezen en spieren) zoals:
  • artritis
  • tendinitis
  • jicht
  • myalgie
  • …
• bij allergieën zoals:
  • hooikoorts
  • huisstofmijt allergie

Op www.herbalgem.be kan je het geconcentreerde moeder maceraat van zwarte bes bio bestellen. Je kan hier wel enkel betalen met een creditcard 🙁

Op www.desmecht.com kan je ook het geconcentreerde moeder maceraat van zwarte bes bio van herbalgem kopen. Het enige nadeel is dat je minstens voor 45 euro moet bestellen 🙁

Ik ga me zeker ook eens verdiepen in de gemmotherapie want deze is zeer interessant ook voor meidoorn en andere planten. En dan volgt er nadien een blog en recept om er zelf mee aan de slag te gaan 🙂

Het zwarte bessen knoppen glycerinemaceraat versus indometacine

Het ontstekingswerend effect is vergelijkbaar met indometacine. Dit geneesmiddel is één van de sterkst werkende middelen uit de groep van azijnzuurderivaten (NSAID) maar behoren niet tot de groep van de corticosteroïden maar wel tot de prostaglandinesynthetaseremmers.

Indometacine heeft net zoals het zwarte bessen knoppen glycerinemaceraat een pijnstillende, ontsteking remmende en koortswerende werking maar ook de meeste kans op bijwerkingen zoals maagzweren, maagpijn en maagbloedingen bij langdurig gebruik. Dit komt omdat NSAID COX-1 en COX-2 remmen waardoor ook de prostaglandinen van COX-1 worden geremd die net betrokken zijn bij de opbouw van het maagslijmvlies en het darmslijmvlies. Indometacine wordt net zoals het zwarte bes knoppen glycerinemaceraat toegepast bij reumatoïde artritis, artrose, tendinitis, ….

Het grote voordeel van dit zwarte bessen knoppen glycerinemaceraat is dat er nauwelijks tot geen bijwerkingen zijn in tegenstelling tot het geneesmiddel. Dit is vooral te danken aan het totem effect want de werking van een plant steunt altijd “op de som der delen”.

Ook moerasspirea en gember zijn bijzonder goed in het remmen van ontstekingen 🙂

Waarschuwingen

Hou wel rekening bij de waarschuwingen van het blad! Deze gelden ook voor het knoppen glycerinemaceraat.

Waarvoor gebruik je de zwarte bessen?

De bessen bezitten tal van nuttige en goede inhoudsstoffen. Omwille van de kleur worden de bessen niet gebruikt in een crème maar wel als gezonde lekkernij die je allerlei voordelen zal bieden. Zwarte bessen zijn net zoals de blauwe bosbessen zeer geliefd omwille van zijn antioxidanten en zijn dus een ware gezondheidsmix voor je lichaam.

(Micro)bloedcirculatie en vaatwanden

Deze bessen stimuleren en versterken je bloedsomloop van je hele lichaam, inclusief je hersenen. Ze zorgen er ook voor dat de microcirculatie beter verloopt door de haarvaten (capillairen). Hierdoor is er een betere uitwisseling van zuurstof, voedingsstoffen, hormonen en afweer naar alle organen, weefsels en cellen. Ook worden afvalstoffen en koolstofdioxide beter verwijderd.

Tonicum voor je ogen en netvlies

Zwarte bessen zijn goed voor je ogen en je netvlies. Door het verbeteren van de microcirculatie in je capillairen, het verhogen van de weerstand van je haarvaten, het verminderen van de permeabiliteit in je ogen en het verhinderen van de aggregatie van je bloedplaatjes verbetert het slechte zicht, de vermoeide ogen en het nachtzicht.

Maar wist je ook dat luteïne een belangrijke component is van de gele vlek in je oog? Deze gele vlek bevindt zich op het netvlies en zorgt voor een scherp zicht vermogen. Luteïne, samen met de andere stoffen in je zwarte bes, beschermt je netvlies tegen vrije radicalen. Want luteïne is ook een antioxidant.

Gezichtspurper, ook rodopsine of staafjesrood genoemd, is een eiwit. Dit eiwit, een lichtgevoelige rode kleurstof, bevindt zich in de staafjes in je netvlies. Door licht valt dit eiwit uiteen in 2 stoffen: retinal en opsine. Gezichtspurper stelt je in staat om te zien als er weinig licht is. Bètacaroteen en de anthoyanen zijn belangrijk om dit eiwit te vormen. Hierdoor neemt de nachtblindheid af en passen je ogen zich beter aan in het duister.

Andere vruchten die ook rijk zijn aan bètacaroteen, luteïne en zeaxanthine zijn:

• duindoorn
• hondsroos
• blauwe bosbes

Andere verwerkingsvormen van deze zwarte bessen

Je kan ook een zwarte bessen jenevertje maken (zie recept “blauwe bes jenever“). Maar er bestaan ook een aantal andere receptjes die vroeger reeds werden gebruikt voor een kuur tegen reuma.

Eerste recept:

• 1 liter wodka of jenever van 40% alcohol
• 300 gram zwarte bessen
• 10 gram jeneverbessen
• 1 tot 2 kruidnagels
• 1 kaneelstok
• 100 gram kandijsuiker of honing

Voeg alles samen en laat je bereiding 3 tot 6 weken macereren (trekken). Vergeet ook niet elke dag te schudden met je fles om de inhoudsstoffen goed over te brengen in je alcohol. Na 3 tot 6 weken ga je alles zeven en drink je 1 borrel glaasje per dag.

Tweede recept:

• 1 liter rode wijn (best een pinot noir omwille van de belangrijke inhoudsstof “resveratrol”)
• 500 gram zwarte bessen
• 100 gram bladeren van de zwarte bessen struik

Dit receptje moet slechts 3 dagen macereren en hiervan dronk men vroeger 1 glas voor elke maaltijd.

Waarschuwingen

Omwille van het salicylzuur in deze zwarte bessen worden deze bessen afgeraden bij kinderen onder de 4 jaar en bij kinderen met hyperactiviteit.

Op nl.pit-pit.com kan je gedroogde zwarte bessen kopen. Deze kan je gebruiken in je gerechten, dranken (siroop) en nog veel meer.

Uitwendig gebruik van zwarte bessen zaadolie

Deze ietwat dikkere olie is groenachtig van kleur met een geur die heel zachtjes ruikt naar hooi met een lichte toets van fruit. Zwarte bessen zaadolie is een waardevolle olie want het bevat zowel alfa- als gamma-linoleenzuur. Dit zijn meervoudige onverzadigde vetzuren en zo verklaar je ook meteen de bijzondere uitwendige werking voor je huid:

• stimulatie van je eigen huidcellen
  • het zijn bouwstenen voor je celwanden
  • hebben een invloed op je celdeling
  • regenererende werking van je huid barrière
• herstellen en helen van je huid
• kalmerende werking bij allergieën
• verzachtende werking bij jeuk
• remmende werking bij ontstekingen van je huid
• helpen werkstoffen in je crème door de barrière laag van je huid te dringen

Aan deze hoogwaardige olie is er natuurlijk ook een nadeel. Des te meer onverzadigde vetzuren des te sneller deze olie ook ranzig wordt. Dit beperkt dus de houdbaarheid en maakt je olie ook hittegevoelig. Je kan al een hoop ellende voorkomen door je olie af te schermen van (zon)licht, lucht, vocht en warmte.

De houdbaarheid kan je ook verlengen door deze onstabiele zwarte bessen zaadolie te mengen met een stabiele olie en door het toevoegen van antioxidanten zoals vitamine E of een bewaarmiddel.

Deze pure olie of een crème gemaakt met een infuus en tinctuur van de bladeren van je zwarte bessen struik en de zwarte bessen zaadolie heeft dus bijzondere wond helende, ontsteking remmende, jeuk stillende en huidverzorgende eigenschappen.

Deze crème kan je gebruiken bij allerlei aandoeningen van je huid:

• droge, schilferige en gevoelige huid
• verouderde en rijpe huid
• vermoeide en slappe huid
• vette huid
• wonden
• allerlei huidaandoeningen zoals:
  • psoriasis
  • luiereczeem
  • eczeem
  • acne
  • …

Inwendig gebruik van zwarte bessen zaadolie

Neem je deze olie inwendig in dan ondervind je een licht bittere nasmaak. Maar dit weegt niet op tegen de voordelen van de goede meervoudige onverzadigde vetzuren die hierboven al beschreven zijn maar er is nog meer goeds bij inwendig gebruik:

Alfa-linoleenzuur:

• verlaagt je triglyceriden en cholesterol en verhoogt je HDL
• beïnvloedt de aggregatie van je trombocyten en de viscositeit waardoor het bloed verdunnend werkt
• goed voor je bloedvaten
• betere geleiding van je celmembranen
• betere hersen- en zenuw prikkel overdracht

Gamma-linoleenzuur:

• belangrijk voor je prostaglandine metabolisme (dit zijn hormoonachtige stoffen die veel fysiologische processen regelen in je lichaam)
• werken vaatverwijdend dus ook bloeddruk verlagend
• remmen ontstekingen
• gaan trombose vorming tegen
• verminderen cholesterol
• essentieel vetzuur voor je celmembranen, ook die van je neuronen, waardoor er een betere zenuw overdracht plaats vindt

Op www.oilspecial.com kan je de zwarte bessen zaadolie bestellen als je in Nederland woont die je zowel inwendig als uitwendig kan gebruiken.

Op www.naturalheroes.nl kan je ook zwarte bessen zaadolie bestellen als je in België woont. Ook deze olie kan je inwendig en uitwendig gebruiken.

Eindconclusie

De zwarte bessen struik is qua voedingswaarde en op therapeutisch vlak zeer waardevol. Zowel in de bladeren, knoppen, bessen en zaden zitten uitstekende stofjes die je lichaam helpen bij allerlei aandoeningen.

• De bladeren hebben een diuretische werking en reinigen je lichaam van xenobiotica en afvalstoffen en maken je bloed weer zuiver. Bovendien bevatten de bladeren kaliumzouten waardoor het verlies aan kalium gecompenceerd wordt.
• Het zwarte bes knoppen glycerinemaceraat bevat stoffen die heel erg lijken op je lichaamseigen stoffen waardoor het snel als ontsteking remmend middel werkt zonder nare bijwerkingen. De cortisone-achtige werking stimuleert de afgifte van de bijnierschorshormonen en onderdrukt onder meer ontstekingen, overgevoeligheidsreacties en infecties.
• De zwarte bessen zelf zijn een ware gezondheidsmix voor je lichaam. Ze versterken je bloedsomloop en verbeteren de microcirculatie door je capillairen. Zelfs voor je ogen en netvlies hebben ze een belangrijke functie.
• De ongeraffineerde koudgeperste olie van de zaden uit de zwarte bessen is een bijzondere hoogwaardige olie. Deze olie bezit zowel alfa- als gamma-linoleenzuur en heeft tal van voordelen bij inwendig als uitwendig gebruik.

Mocht je nog met vragen zitten, stel ze gerust en ik help je graag verder 🙂