Hoewel de menopauze geen ziekte is, gaat deze vaak gepaard met vervelende klachten die een belangrijke invloed hebben op onze levenskwaliteit.
Wat is de nu precies de menopauze?
Menopauze is een natuurlijk proces waarbij de menstruele cyclus stopt en de vrouw in haar onvruchtbare periode komt. De eierstokken produceren geen eicellen meer en de hormonen oestrogenen en progesteron vallen volledig weg. De menopauze start als je gedurende 1 jaar geen maandstonden meer hebt gekregen.
De overgang is de periode voor de menopauze. Tijdens deze periode is de vrouw nog steeds vruchtbaar en start zo’n 10 jaar voor de menopauze. Het is tijdens deze periode dat de productie van oestrogenen en progesteron verminderen.
De periode na de menopauze is de postmenopauze. De vrouw is nu volledig onvruchtbaar omdat er geen eicellen meer zijn.
Het hele proces van overgang, menopauze tot postmenopauze start stilletjes al vanaf 35 jaar. Meestal ervaren we hier nog geen symptomen. Pas na de leeftijd van 40 – 45 jaar komen de klachten voorzichtig in ons leven geslopen. Heel het proces kan zo’n 10 jaar duren tot zelfs, bij sommige, jammer genoeg levenslang.
De ene persoon kan geen of weinig klachten ervaren terwijl het bij sommige de spuigaten uitloopt en hun hele leven gaat bepalen. Wanneer je in de overgang komt en hoelang deze gaat duren is moeilijk te voorspellen en voor iedereen een andere ervaring.
Kan je in de bloedwaarde zien dat je in de menopauze zit?
Het antwoord is simpel weg, ja! Oestrogenen remmen in matige hoeveelheid de afscheiding van zowel FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) als LH (Luteïniserend Hormoon) door een negatief feedback systeem.
Door het gebrek aan oestrogenen valt deze negatieve feedback terugkoppeling weg. Hierdoor begint de hypothalamus-hypofyse-as, die zich in de hersenen bevindt, meer FSH en LH te produceren. Tijdens de menopauze zijn de waarden hiervan in je bloed dus sterk verhoogd.
Meest voorkomende symptomen voor, tijdens en na de menopauze
Oestrogenen kennen we vooral als het vrouwelijk hormoon. Deze spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van onze vrouwelijke kenmerken. Ze zorgen dat we maandelijks menstrueren en zijn nodig bij zwangerschap.
Het hormoon oestrogeen is een verzamelnaam. De 3 belangrijkste oestrogenen zijn estradiol, estriol en estron. Voornamelijk worden oestrogenen in de eierstokken geproduceerd maar ook de bijnieren en de vetcellen zijn betrokken partij.
Verder zijn oestrogenen zéér belangrijk bij talloze lichaamsprocessen die niks te maken hebben met onze voortplanting. Door het verminderen en uiteindelijk wegvallen van deze hormonen is er een duidelijke impact op ons lichaam.
Opvliegers
Oestrogenen spelen mee een rol in het handhaven van onze lichaamstemperatuur. Door een verminderde productie van oestrogenen denken onze hersenen dat de lichaamstemperatuur te hoog is waardoor we gaan zweten en het warm krijgen. Tenslotte daalt de temperatuur weer. Dit noemen we “opvliegers”.
Slaapstoornissen, vermoeidheid, vermindert libido en stemmingsstoornissen (stofwisselingsprocessen in onze hersenen)
Oestrogenen hebben een invloed op de neurotransmitters serotonine, endorfine en oxytocine in onze hersenen. Deze worden ook “goed gevoel” stoffen genoemd.
Serotonine heeft betrekking op ons gemoed, de slaap, de eetlust, impulsiviteit en agressiviteit. Het verminderen en uiteindelijk wegvallen van oestrogenen lijdt er toe dat we ons minder goed gaan voelen, onze slaap verstoord wordt, meer gaan eten en veel vlugger gaan uitvliegen tegen personen die het dichts in onze leefomgeving aanwezig zijn.
Endorfinen hebben betrekking op genot en welbevinden en verlichten pijn. Het haperen van onze oestrogenen is mede de oorzaak dat we ons depressiever voelen en meer pijn ondervinden. Endorfinen kan je vergelijken met een soort van opium werking (pijnstillende eigenschappen).
Oxytocine, ook “knuffelhormoon” genoemd, heeft invloed op je goed gevoel. Buiten dat dit hormoon instaat voor de weeën en het opgang brengen van de melkproductie bij borstvoeding staat het ook in als zorghormoon. Tekorten van oestrogenen lijden ertoe dat we minder zin in affectie hebben.
Hieruit kan je ook het “PMS (PreMenstrueel Syndroom)” verklaren tijdens onze vruchtbare jaren nog voor we in de overgang komen. Want na onze eisprong neemt de productie van oestrogenen ook af. We worden humeuriger, gaan meer eten en we voelen pijn intenser (pijn voor de maandstonden en/of tijdens).
Ook het hormoon progesteron zorgt voor een positieve impact op onze stemming. Door het verminderen van progesteron worden we sneller prikkelbaar en geïrriteerd.
Gewichtstoename, verandering in de bloedsuikerspiegel voor, tijdens en na de menopauze
Oestrogenen zijn belangrijk in ons metabolisme om voedsel te verteren. Hoe minder oestrogenen, hoe trager onze stofwisseling. Hierdoor verbranden we minder energie en houden we tenslotte meer vet over.
De vetcellen (adipocyten) in ons lichaam bevatten zelf ook oestrogenen. Dus als de productie van oestrogenen vermindert, gaan we als tegencompensatie meer vetcellen aanmaken om toch maar (voorlopig) onze oestrogeen productie te kunnen garanderen.
Onze spieren nemen ook af als we ouder worden en deze verbruiken nu juist veel energie. Wanneer we minder spieren hebben en dus minder energie gaan opgebruiken maar toch hetzelfde blijven eten, gaat het zich uiten in een vetlaagje.
Vaak gaan overgewicht en diabetes samen. Door het extra vetlaagje gaat ons lichaam minder goed reageren met insuline. Insuline staat juist in voor het verlagen van de bloedsuikerspiegel door de opname, de opslag en het gebruik van glucose te verhogen.
Droge huid
Oestrogenen remmen de huidveroudering door het stimuleren van collageen en elastine waardoor je huid stevig en veerkrachtig is.
Oestrogenen verlies vermindert ook het aantal bloedvaten in de huid waardoor deze er bleker en minder stralend uitziet. Verminderde bloedvaten betekent verminderde toevoer van essentiële voedingsnutriënten naar onze huid. Zodra de stevigheid en veerkracht afneemt, ontstaan er rimpels en een slappe huid.
Ook het hyaluronzuur in de huid daalt door de verminderde productie van de oestrogeen. Hierdoor kan onze huid minder goed water vasthouden.
De talgproductie neemt eveneens af en er ontstaat een droge huid.
Oestrogenen zijn ook verantwoordelijk voor de groei van het haar en het beschermen van onze haarzakjes. Hierdoor kan het dunner worden van de haren verklaard worden.
Vaak krijgen we ook meer gezichtsbeharing. Dit is te wijten aan het hormoon testosteron dat nu de bovenhand krijgt door het verminderen en uiteindelijk wegvallen van onze oestrogenen.
Drogere vagina en blaasontstekingen
Onze oestrogenen hebben een positieve invloed op de slijmvliezen van de vagina en de blaas. Door het dunner worden van onze slijmvliezen ontstaan er sneller ontstekingen en zijn we gevoeliger voor infecties.
Ook onze spieren en weefsels verslappen door het ouder worden en kunnen mee aan de oorzaak liggen van blaas verzakkingen.
Hoofdpijn
De oorzaak van deze hoofdpijn komt door de hormonale onbalans. Door het verminderen van oestrogenen is er een negatief effect op onze hersenen en bloedvaten waardoor hoofdpijn en zelfs migraine aanvallen het gevolg zijn.
Osteoporose bij menopauze (gewrichtsstijfheid en gewrichtspijnen)
De oestrogenen zijn verantwoordelijk voor sterke botten. Oestrogenen stimuleren immers de bot opbouw (osteoblasten) en remmen de bot afbraak (osteoclasten).
Deze osteoporose (botontkalking) heeft vooral te maken doordat oestrogenen wegvallen die juist noodzakelijk zijn voor onze botafbraak te remmen waardoor het omgekeerde effect zich aanbiedt, een verhoogde botafbraak.
Hogere bloeddruk (slechtere bloedsomloop en minder elastische bloedvaten)
Onze bloedvatwanden bevatten oestrogeen receptoren. Oestrogenen zijn mede verantwoordelijk voor het beschermen van onze bloedvaten en zorgen voor de soepelheid ervan.
Ons vrouwelijk hormoon zorgt ervoor dat onze bloedvaten verwijden (vasodilatatie) waardoor de bloeddruk laag blijft. Dit gebeurt door verhoging van de stikstofmonoxide in ons bloed.
Vallen deze oestrogenen weg of verminderen ze dan heeft dit tot gevolg dat de bloedvaten gaan vernauwen (vasoconstrictie). Wat lijdt tot verhoging van de bloeddruk.
Onze oestrogenen hebben ook een invloed op de bloedstolling en ontstekingswaarden in positieve zin. Het zijn vooral geneesmiddelen (zoals de anticonceptiepil of hormoonpillen) die zorgen dat ons bloed sneller stolt.
Ook het ouder worden zelf heeft invloed op onze bloedvatwanden. Dit komt doordat het collageen en de elastine in onze bloedvaten (net zoals in onze huid) meer wordt afgebroken dan wordt aangemaakt. Hierdoor verliezen de bloedvaten hun stevigheid en soepelheid en worden ze stijver en stugger. Wat tot gevolg heeft dat het hart harder zal moeten werken om ons bloed rond te krijgen in ons lichaam. Hierdoor stijgt de bloeddruk en ook het risico op hart- en vaatziekten.
Hogere cholesterol
Geslachtshormonen hebben cholesterol nodig om aangemaakt te worden. Het wegvallen of verminderen zorgt dat er meer cholesterol in het lichaam overblijft. De menopauze en een verhoogde cholesterol gaan dus hand in hand samen.
Tragere stofwisseling en meer oplag van vet (schildklier)
Progesteron zorgt ervoor dat T4 (Thyroxine) wordt omgezet naar zijn actieve vorm T3 (Tri-joodthyronine). Wanneer er minder omzetting gebeurt naar T3 dan gaat de stofwisseling vertragen. Dit resulteert in verschillende klachten waaronder een droge huid, je moe voelen, bijkomen in gewicht, …
Vergis je niet in je bloedwaarde: als de TSH hoog is dan heb je juist een traag werkende schildklier. TSH is een schildklier-stimulerend hormoon en zorgt ervoor dat T4 wordt aangemaakt. Zijn je waarde toch normaal en twijfel je, laat dan de T3-waarden meten.
Hormoon gevoelige tumoren versus menopauze
Tumoren die ontstaan zoals baarmoederkanker, borstkanker, eierstokkanker… zijn voor hun groei vaak afhankelijk van geslachtshormonen. Als meer dan 10% van de kanker groeit door oestrogenen noemt men dit hormoongevoelige kankers. Let dan zeker op bij het nemen van geneesmiddelen als hormoontherapie omdat dit hormoongevoelige kankers kan bevorderen.
Fyto-oestrogenen hebben deze tumor bevorderende activiteit niet (zo blijkt uit onderzoeken) omdat ze hechten aan bèta receptoren in plaats van de alfa receptoren zoals ons lichaamseigen oestrogeen.
Een tweede voordeel is dat fyto-oestrogenen het enzym aromatase afremmen. Op deze manier zorgen ze ervoor dat de oestrogenen activiteit verminderd wordt. Minder oestrogenen betekent ook minder kans op hormoon gevoelige tumoren.
Een derde voordeel van fyto-oestrogenen is dat ze de productie van SHBG (Sex Hormoon Bindend Globuline) gaan stimuleren. Oestrogenen gebonden aan SHBG zijn non-actief. Des te minder vrije concentraties aan oestrogenen betekent dus des te minder kans op hormoon gevoelige tumoren.
Het belang van gezonde voeding voor, tijdens en na de menopauze
Gezonde voeding is en blijft ten alle tijden belangrijk, niet alleen voor, tijdens en na de menopauze. De afwezigheid van vele ziekten is vaak het resultaat van gezonde voeding. Het zorgt er mede voor dat alle processen in ons lichaam tot een goed einde gebracht worden.
Er bestaat jammer genoeg niet 1 gezond voedingsmiddel. Dus varieer met groenten, fruit, noten, bessen, vlees, vis,… en zorg ook voor verschillende kleuren hiervan. De essentiële voedingsstoffen die we zo via onze voeding binnen krijgen, hebben een bijzonder grote invloed op jouw welzijn.
En ja, natuurlijk mag je wel eens zondigen maar laat de ongezonde voeding vooral niet de bovenhand halen!
Om vanaf de overgang tot na de postmenopauze gespaard te blijven van allerlei vervelende klachten die ons dagelijks welzijn verhinderen, kunnen planten worden ingezet. Er zijn 3 grote groepen van fyto-oestrogenen:
- isoflavonen
- lignanen
- voornamelijk in lijnzaad (niet de lijnzaadolie want door persing komt er slechts een klein gedeelte van de lignanen in de olie terecht, de rest blijft achter in de zaadkoek)
- groene thee
- coumestanen
- vooral in de kiemen alfalfa (luzerne)
Eindconclusie
Oestrogenen zijn zéér belangrijke hormonen voor vele stofwisselingsprocessen in ons lichaam. De klachten die gepaard gaan met verminderde en het uiteindelijk volledig wegvallen van deze oestrogenen (en progesteron) kan men voor een groot deel verhelpen met fyto-oestrogenen.
Het gaat hier niet om geneesmiddelen (hormoonpreparaten) die synthetisch vervaardigd zijn want deze werking zou wel eens heel anders kunnen uitdraaien dan de vorm van oestrogenen uit de natuur.
